31 października 2008 do zapisanych na listę mailingową entuzjastów kryptografii trafia wiadomość e-mail. Zwięzła treść przypominająca wprowadzenie do pracy naukowej zaczyna się od słów: "Pracuję nad nową elektroniczną walutą, całkowicie rozproszoną, bez konieczności istnienia jakiejkolwiek zaufanej instytucji". Gdzieś w gęstwinach ówczesnego Internetu, całkowicie poza światłami reflektorów, pośród systemowych buntowników zostaje zasiane ziarenko rewolucji finansowej kolejnych lat. Rewolucji, która dzieje się na naszych oczach: rewolucji Bitcoin.
Bitcoin to pierwsza w historii kryptowaluta. To także największa pod względem kapitalizacji rynkowej open_in_new kryptowaluta na świecie, która po kilkunastu latach funkcjonowania osiągnęła poziom ponad 7.5% kapitalizacji złota open_in_new (w szczycie ponad 10%).
Czym jest Bitcoin? To nowoczesna cyfrowa waluta (kryptowaluta) oraz sieć (blockchain), dzięki której kryptowalutę Bitcoin można efektywnie używać. Wnikając głębiej, Bitcoin to złożony mechanizm będący mieszanką technologii, ekonomii, matematyki, kryptografii, socjologii, polityki, giełdy inwestycyjnej, energetyki, ekologii i pewnie wielu innych domen.
W tym artykule dowiesz się:
- Czym jest kryptowaluta Bitcoin i jakie są jej najważniejsze cechy Bitcoina, jako waluty
- Czym jest i jak działa blockchain Bitcoin i jakie są podstawowe zasady działania blockchaina
- Na czym polega rewolucyjna innowacyjność Bitcoina
Kryptowaluta Bitcoin
Bitcoin jest pierwszą w historii kryptowalutą. Powstał w 2009 roku z inicjatywy anonimowej dotąd postaci, grupy, organizacji (nie wiadomo) określającej się jako Satoshi Nakamoto. W 2008 roku Satoshi Nakamoto opublikował w sieci pomysł stworzenia cyfrowej waluty i sieci płatniczej niezależnej od rządu. Działanie Bitcoina miało być unikatową mieszanką technologii, ekonomii, socjologii i fizyki funkcjonującą w ramach sieci blockchain. Pomysł spotkał się początkowo z krytyczną oceną środowiska zainteresowanego podobnymi realizacjami. Mało kto był w stanie dostrzec, że Bitcoin jest czymś innowacyjnym. Co ciekawe początkowo mało kto właściwie potrafił zrozumieć, jak Bitcoin ma działać. A jednak, po paru miesiącach prac Satoshiego, Bitcoin w 2009 zaczął działać.
Kryptowaluta to określenie nieformalne, właściwie nieużyte przez Satoshiego do nazwania tego, czym jest Bitcoin. Pojawiło się wewnątrz początkowej społeczności entuzjastów Bitcoina. Najpierw nazwano tak Bitcoina, a następnie termin ten używany był do opisu różnych realizacji cyfrowego pieniądza, którego zasady funkcjonowania opierają się o blockchain i kryptografię, będącą fundamentem technologii blockchain. Bitcoin będąc cyfrowym pieniądzem opartym o blockchain, był pierwszą w historii kryptowalutą. Obecnie ze względu na rozwój rynku kryptowalut i ewolucję rozwiązań w nim istniejących, termin ten ma szersze znaczenie. Kryptowalutami określa się dzisiaj całą grupę cyfrowych "zasobów" (aktywów) istniejących i działających w ramach sieci blockchain.
Kryptowaluty mają cechy pieniądza lub finansowych aktywów, chociaż ich kategorie mogą się różnić. Istnieją kryptowaluty bazowe protokołu (np. Bitcoin, Ethereum) oraz "tokeny". Tokeny są określonego typu oraz mają określone zastosowanie. Przykłady tokenów to stablecoin (USDC, USDT), czyli token utrzymujący stałą wartość (np. 1 USDC = 1 USD) albo NFT - unikalne tokeny najczęściej powiązane z grafiką komputerową (np. seria Pudgy Penguins).
Kryptowaluty niezależnie od typu, posiadają określone cechy:
Kryptowaluta jest cyfrowa
Kryptowaluty nie istnieją w fizycznej postaci - tylko i wyłącznie jako byty cyfrowe. To oprogramowanie komputerowe - algorytmy i dane przetwarzane na komputerach. W pewnych zastosowaniach kryptowaluty mogą mieć relację ze światem fizycznym np. jako token będący prawem własności do czegoś fizycznego, ale to nie zmienia podstawowej właściwości kryptowaluty, która jest cyfrowa.
Kryptowaluta wykorzystuje kryptografię
Kryptowaluta nie mogłaby działać, gdyby nie nowoczesna kryptografia. Sumy kontrolne są fundamentem poprawności i integralności danych, a cyfrowe podpisy to podstawa dowodzenia własności - w tym tworzenia adresów i autoryzacji transakcji przesyłu kryptowalut.
Kryptowaluta jest oparta o blockchain
Dane kryptowaluty, jako tworu cyfrowego zapisane są w sieci blockchain - specjalistycznej sieci komputerowej, będącej nowoczesnym system finansowym opartym o Internet. Ta sieć umożliwia przetwarzanie, a więc zapis i odczyt tych danych - co w praktyce oznacza, że możemy kryptowaluty przesyłać i używać. Sieć blockchain to specyficzny rodzaj sieci komputerowej, która umożliwia przetwarzanie danych kryptowlauty wedle ściśle określonych i specyficznych reguł, bez konieczności istnienia administratora - czyli kogoś kto tą siecią zarządza. Blockchain jest zdecentralizowany. Kryptowaluty od innych cyfrowych walut (czy aktywów) różni właśnie blockchain.
Cechy waluty Bitcoin
Bitcoin jest nowoczesną, cyfrową realizacją twardego pieniądza. Fundamentalną różnicą Bitcoina od walut tradycyjnych (FIAT) takich jak USD, EUR, czy PLN jest ograniczona podaż. To sprawia, że Bitcoin przypomina raczej cyfrowe złoto lub wiele innych funkcjonujących w historii form pieniądza posiadającego podobne "twarde" właściwości - różne od funkcjonującego dzisiaj systemu finansowego.
Definicja twardego pieniądza sięga czasów Arystotelesa, a teoretyczne fundamenty definicji pieniądza oparte są o prace austriackich ekonomistów takich jak Karl Menger, czy Ludwig von Mises. W pracy "Grundzätze der Volkswirtschaftslehre" z 1871 ("Zasady ekonomii"), Karl Menger opisuje cechy dobrego pieniądza, którymi są m.in. trwałość, poręczność (łatwość do przenoszenia), podzielność, jednorodność, rozpoznawalność, ograniczona podaż, oryginalność (trudność do podrobienia). Efektywny, dobry pieniądz jest wg Ludwiga von Misesa także powszechnie akceptowalny. Sprawdźmy, czy Bitcoin ma powyższe cechy.
1️⃣ Trwałość
Bitcoin istnieje wyłącznie w formie cyfrowej i jako zapis istnieje w wielu miejscach jednocześnie - zapisany w zdecentralizowanej sieci blockchain. Dane Bitcoina zapisane są na tysiącach komputerów niezależnych od siebie ludzi, firm, organizacji na całym świecie - te komputery tworzą sieć blockchain. Zasoby cyfrowe finansów tradycyjnych (tzw. TradFi) kontrolowane i zarządzane są przez instytucje finansowe (FED, banki) i to one są fundamentem bezpieczeństwa i integralności tych danych. W tym model to banki i instytucje finansowe uruchamiają oprogramowanie "bankowe" na swoich serwerach i to oni w pełni kontrolują i zarządzają sprzętem, danymi, użytkownikami i dostępem. To zamknięty system. Chociaż model bezpieczeństwa Bitcoin jest inny, niż TradFi, jest to model bezpieczny, a w praktyce nawet bezpieczniejszy. To model zdecentralizowany i otwarty. Bitcoina nie da się łatwo usunąć, bo jednocześnie jest zapisany na tysiącach niezależnych komputerów na całym świecie.
2️⃣ Poręczność
Bitcoin jest cyfrowy, co sprawia, że jest bardzo poręczny. Ilość "przenoszonych" Bitcoinów nie ma znaczenia, kiedy portfelem jest laptop lub smartfon - tak samo łatwo przenieść 1 Bitcoin, jak i 10 000 Bitcoinów.
3️⃣ Podzielność
1 Bitcoin dzieli się się 100 milionów części zwanych Satoshi. To "grosze" Bitcoina. Błędne jest przekonanie, że posiadać lub przesyłać można tylko całe Bitcoiny - to nie prawda. Posiadać i przesyłać można już nawet 1 Satoshi, którego wartość dzisiaj to dosłownie mniej niż 1 grosz!
4️⃣ Jednorodność
Bitcoin jest jednorodny, każdy z nich jest taki sam. Bo Bitcoin to dane - cyfrowy zapis w sieci blockchain, mówiący "Adres X otrzymał Y BTC". Każdy z tych zapisów opisuje przesył tego samego pieniądza - Bitcoina. Na przestrzeni lat pojawiły się różne subiektywne miary, wg których niektóre "zapisy" w sieci blockchain Bitcoina mogą mieć dla niektórych większą wartość np. ze względu na tom że są starsze lub były częścią jakichś historycznych transakcji (np. kupiono za nie legendarną pizzę). Sam protokół Bitcoina nie rozróżnia jednak Bitcoinów wg żadnej miary - każdy Bitcoin jest taki sam.
5️⃣ Rozpoznawalność
Adopcja Bitcoina napędza jego rozpoznawalność. Po 16 latach istnienia można uczciwie stwierdzić, że Bitcoin jest globalnie rozpoznawalny i akceptowalny. Legalne jest posiadanie i używanie Bitcoina w większości krajów na świecie, w Salwadorze funkcjonuje jako w pełni legalna waluta, a w 2025 rząd USA uchwalił ustawę, na mocy której rząd USA akumuluje Bitcoina na rzecz Strategicznej Rezerwy Bitcoin open_in_new.
6️⃣ Ograniczona podaż
Będzie tylko 21 milionów Bitcoinów. Obecnie podaż Bitcoina wynosi niecałe 20 milionów, a "dodruk" brakującego 1 miliona nowych Bitoinów jest kontrolowany i przewidywalny. Do 2035 blisko 99% całkowitej podaży Bitcoina będzie już w obiegu, a w 2140 zakończy się "dodruk" Bitcoina.
Bitcoin posiada z góry określoną politykę monetarną - harmonogram dodruku nowych Bitcoinów jest znany i określony, wiadomo kiedy i ile. Harmonogram ten jest zaprogramowany, niezmienny i nie podlega kontroli żadnej organizacji. To część algorytmu komputerowego sieci blockchain Bitcoina. Ograniczona podaż Bitcoina to jedna z najważniejszych różnic Bitcoina w stosunku do walut tradycyjnych, których ilość jest w teorii nieograniczona i regulowana przez rządy krajów i banki centralne.
7️⃣ Oryginalność
Bitcoina nie da się podrobić. Sieć blockchain Bitcoina jest teoretycznie podatna na ataki "podrabiania" transakcji przesyłu Bitcoinów (tzw. atak 51%), ale wymaga to ogromnej mocy obliczeniowej (ryzyko ataku jest aktualnie znikome). Weryfikacja prawadziwości Bitcoinów jest jednak bardzo prosta dla każdego, kto dysponuje komputerem osobistym i dostępem do Internetu.
8️⃣ Powszechna akceptowalność
Bitcoin nie jest jeszcze powszechnie akceptowalny. Nie użyjemy go w większości sklepów, nie zapłacimy podatków (chociaż w Salwadorze tak), nie będzie wkładem własnym do kredytu bankowego. Jednak istnieją miejsca, gdzie restauracje przyjmują płatności w Bitcoinie open_in_new i istnieją kraje, gdzie za Bitcoina kupimy dom open_in_new i wiele więcej. Adopcja stopniowo postępuje: dotyczy to coraz przychylniejszego prawa i regulacji oraz nastawienia ludzi, firm, organizacji do Bitcoina i jego użyteczności.
Kto i jak może używać kryptowaluty Bitcoin?
Każdy, bez konieczności spełnienia jakichkolwiek wymagań formalnych może zainstalować portfel kryptowalutowy (portfel Bitcoin) na swoim komputerze lub smartfonie i zacząć używać Bitcoina. Używanie Bitcoina nie wymaga pośredników (np. banków), nie jest konieczne spełnienie żadnych wymagań formalnych, czy prawnych. Nie trzeba nigdzie się zapisywać, uzyskiwać zgody, czy udostępniać komuś swoje dane.
Portfel kryptowalutowy to aplikacja, dzięki której możemy używać Bitcoina. To jak konto w banku, ale w praktyce to tylko "dane" - klucze kryptograficzne zapisane na urządzeniu, dzięki którym możemy tworzyć adresy (rachunki bankowe) i odbierać/przesyłać Bitcoiny (lub dowolną ilość mniejszych części Satoshi). Portfel, czyli adresy oraz znajdujące się na nich kryptowaluty można w prosty sposób przenosić między urządzeniami - wystarczy zapamiętać (zapisać gdzieś np. na kartce) 12 unikalnych, wygenerowanych w portfelu słów po angielsku (tzw. seed), które zawsze umożliwią przywrócenie dostępu do kryptowalut na dowolnym urządzeniu.
W Bitcoinie to użytkownik w pełni kontroluje swój portfel i to użytkownik jest w pelni odpowiedzialny za jego bezpieczeństwo. W ten sposób możemy, w pełnym tego słowa znaczeniu "kontrolować" nasze pieniądze - nikt nie jest w stanie nam ich zabrać lub zablokować do nich dostępu. To kontrast w porównaniu do możliwości banków, które mają możliwości blokować konta. Bitcoina nikt nam nie zabierze, chyba że przejmie nasze klucze - dane naszego portfela. Ta niezależność w bezpośrednim posiadaniu kryptowalut to ogromny przywilej, ale jednocześnie duża odpowiedzialność. Wiele kradzieży, czy ataków hackerskich wynika z lekkomyślności użytkowników w zarządzaniu swoimi portfelami kryptowalutowymi. Istnieje wiele firm i produktów, które delegują z użytkownika odpowiedzialność zarządzania portfelem, ale ta funkcjonalność to utrata bezpośredniej kontroli nad kryptowalutami - coś za coś. "Nie Twoje klucze, Nie twoje Bitcoiny" - to powszechny branżowy slogan.
Bitcoina można przesyłać w dowolnej ilości do dowolnego adresu w dowolnym miejscu na świecie - wystarczy dostęp do Internetu, brak wymagań formalnych. Przesył Bitcoinów w sieci blockchain zawsze wymaga opłaty za transakcję, a transfer może zostać zrealizowany i odebrany przez odbiorcę już po kilku minutach. Jako użytkownicy możemy być przyzwyczajeni do szybkich płatności bankowych za pośrednictwem Internetu (np. BLIK czy transfer Revolutem), ale to tylko niektóre rozwiązania oferują taką możliwość. Przelew do kraju za granicą potrafi być drogi i zająć kilka dni. Bitcoinem możemy przesłać dowolną kwotę za parę PLN na drugi koniec globu w kilka minut. Tak więc w kontekście funkcjonowania globalnego, tradycyjnego systemu finansowego Bitcoin, to ogromy postęp.
Blockchain Bitcoin
Unikatowe cechy Bitcoina jako waluty (kryptowaluty) to zasługa blockchaina. Określenie "Bitcoin" oprócz waluty, używane jest także do opisu sieci blockchain, w ramach której działa kryptowlauta Bitcoin. Istnieje więc kryptowaluta Bitcoin działająca w ramach sieci blockchaina Bitcoin.
Sieć blockchain to sieć komputerowa, w której komputery komunikujące się ze sobą za pośrednictwem Internetu uruchamiają to samo oprogramowanie tzw. węzeł Bitcoin (ang. Bitcoin node). Węzeł Bitcoin to program komputerowy, który posiada funkcje przetwarzania transakcji waluty Bitcoin. Węzeł implementuje "protokół Bitcoina" - zaprogramowaną logikę jego przetwarzania. Jego funkcje umożliwiają przesył Bitcoinów między adresami (rachunkami). Można także sprawdzić stan posiadanych Bitcoinów.
Węzły zapisują (i nie usuwają) historię wszystkich transferów Bitcoinów między wszystkimi adresami w całej historii działania tej sieci. Dane zapisuje się specjalnej strukturze danych - w blokach. Integralność (poprawność, niezmienność) bloków zabezpieczona jest kryptograficznie. To tworzy księgę rozrachunkową - tzw. blockchain (łańcuch bloków). Jest to kompletna historia wszystkich transakcji wykonanych w tej sieci.
Każdy użytkownik Internetu może dołączyć do sieci blockchain Bitcoina i z niej korzystać. Wymagania techniczne to dostęp do Internetu i komputer, na którym uruchomi się oprogramowanie węzła Bitcoin. To oprogramowanie dostępne jest za darmo do pobrania z Internetu. Po uruchomieniu węzła Bitcoin - pobiera on z tej sieci wszystkie istniejące dane, tworząc własną, kompletnie niezależną kopię blockchaina. Sieć Bitcoin blockchain jest więc siecią otwartą, niekontrolowaną przez żadną osobę, firmę czy instytucję. Dane w tej sieci są rozproszone (zdecentralizowane) - oznacza to, że każdy węzeł posiada własną niezależną kopię danych i w sposób niezależny przetwarza i weryfikuje zrealizowane Bitcoinem transakcje.
Proof of Work
Dane w blockchain można zmienić tylko i wyłącznie wtedy, gdy wykona się ogromną ilość operacji obliczeniowych, a więc poniesie się realny wydatek (koszt) na energię wymaganą do zrealizowania obliczeń. Bitcoin wykorzystuje tzw. algorytm Proof of Work (dowód pracy) - aby dodać nowe transakcje transferu Bitcoinów do sieci i uznać je za zrealizowane należy odgadnąć pewną "liczbę", co w praktyce wymaga wykonania miliardów prób.
Kopanie Bitcoina to potoczne określenie realizacji przez tzw. górników ogromnej ilości obliczeń komputerowych po to, aby regularnie (co około 10 minut) dostarczać do sieci Bitcoin oczekiwane rozwiązanie zagadki kryptograficznej (losowej liczby). To umożliwia potwierdzenie (zapisanie) w Bitcoinie nowych transakcji. W zamian za wykonanie tej pracy górnicy otrzymują nagrodę - nowe Bitcoiny.
Górnicy i węzły to nie to samo. Górnik, który odgadnie zagadkę, publikuje jej rozwiązanie do sieci blockchain. Rozwiązanie zagadki jest trudne, ale sprawdzenie jej poprawności proste. Jeśli rozwiązanie jest poprawne, węzły w sieci dodają nowy blok danych (transakcji) do swojej niezależnej kopii danych. W taki sposób sieć blockchain co 10 minut dodaje nowe transakcje.
Nagroda za blok to ilość Bitcoinów, którą dostanie górnik, który rozwiąże zagadkę kryptograficzną. Aktualnie to 3.125 BTC, a sieć Bitcoin dostosowuje trudność zagadki w taki sposób, aby co około 10 minut ktoś zanalazł rozwiązanie. Jeśli górników, którzy poświęcają zasoby obliczeniowe (w praktyce wyspecjalizowane maszyny), do odgadnięcia losowej liczby jest wielu - trudność zagadki rośnie. Gdy liczba górników spada, zagadka staje się prostsza. Celem jest utrzymanie średniego czasu na rozwiązanie zagadki: około 10 minut. Po rozwiązaniu zagadki węzły w sieci w bardzo łatwy i szybki sposób mogą zweryfikować rozwiązanie i sprawdzić, czy jest poprawne.
Proof of Work (POW) to fundament bezpieczeństwa Bitcoina. Potrzebna jest ogromna ilość mocy obliczeniowej, aby dodać nowe transakcje do Bitcoina. W 2025 górnicy generują globalnie ponad 800 000 000 000 000 000 000 losowych liczb na sekundę (~800 EH hahrate), starając się rozwiązać zagadkę kryptograficzną. Tzw. "górnicy" to dzisiaj duże i rentowne biznesy. Ogromne hale i tysiące wyspecjalizowanych maszyn dokonujące obliczeńw w czasie rzeczywistym w praktycznie przemysłowy sposób.
POW tworzy bezpieczny i zdecentralizowany system finansowy, który eliminuje konieczność istnienia zaufanej trzeciej strony - jednostki, grupy, firmy, instytucji, która musi kontrolować zapisywane w Bitcoinie transakcje. W Bitcoinie ilość transakcji, która trafia do sieci co około 10 minut, regulowana jest przez wielkość bloku, a blok nowych transakcji można zapisać tylko po wykonaniu "pracy". Dzięki konieczności wykonania tej pracy, nie można w nieautoryzowany sposób zmienić, czy dodać danych do blockchaina. Nie można zmienić blockchaina bez wykonania pracy - ogromnej ilości pracy. Centralny "administrator" zastąpiony został matematyką i fizyką.
Na czym polega rewolucyjność Bitcoina?
Rewolucja Bitcoina polega na decentralizacji systemu finansowego, eliminacji konieczności istnienia zaufanej trzeciej strony (banku, rządu) i powrocie do twardego pieniądza opartego o nowoczesną technologię Internetu.
W Bitcoinie nie ma banków. Każdy, kto ma komputer i Internet jest bankiem - uruchamiając węzeł Bitcoina mamy dostęp do kompletnej historii transakcji w tej sieci i możemy wysyłać transakcje do dowolnych innych użytkowników.
Bitcoin nie wymaga pozwoleń i formalności. Każdy może założyć portfel kryptowalutowy na smartfonie czy komputerze, wygenerować dowolną ilość adresów i wysłać Bitcoiny lub jego części do dowolnego innego adresu w sieci. Wystarczy opłacić transakcję.
Poprawność działania Bitcoina kontrolowana jest przez oprogramowanie. Każdy pojedynczy węzeł w sieci blockchain działa niezależnie od reszty. Nie ma nikogo kto w 1 centralnym punkcie może zmienić Bitcoina, ocenzurować Bitcoina, wykluczyć kogoś z Bitcoina. To decentralizacja.
Dodanie nowych transakcji do blockchaina Bitcoin wymaga wykonania pracy według algorytmu Proof of Work. Górnicy w zamian za wykonaną pracę otrzymują nagrodę - ~3.125 BTC w 2025 co około 10 minut. To bezpieczny system, w którym nie ma potrzeby istnienia centralnego administratora tego systemu.
Bitcoin to cyfrowa energia. Moc obliczeniowa konieczna do funkcjonowania sieci Bitcoin w czasie rzeczywistym to dosłownie transformacja energii elektrycznej w pieniądz. To stanowi realny fundament wartości Bitcoina.
Podsumowanie
Bitcoin jest nowoczesnym cyfrowym złotem, którego całkowicie ograniczona podaż (twardy pieniądz) unowocześniona jest możliwością tanich i szybkich globalnych transferów.
Bitcoin nie jest kontrolowany przez żadną pojedynczą organizację, czy jednostkę, która może go zmodyfikować, ograniczyć, zakazać, czy jakkolwiek wpłynąć na jego działanie.
Poprawność i integralność operacji transferu Bitcoina jest ściśle kontrolowana przez nowoczesną finansową sieć komputerową - blockchain. To specjalistyczny system komputerowy wykorzystujący moc obliczeniową, która chroni poprawność wszystkich transakcji i reguluje ilość operacji w blockchainie. Innymi słowy: nie da się zmienić, czy podrobić danych w Bitcoinie. Nie da się dodać niepoprawnej transakcji, czy dodrukować Bitcoinów do czyjegoś rachunku.
Operacje wykonane walutą Bitcoin (transfery) są poprawne, ze względu na ogromną moc obliczeniową zapewniającą poprawne działanie blockchaina. Górnicy poświęcają swoje zasoby obliczeniowe, bo w zamian za to są wynagradzani - otrzymują nowe Bitcoiny. Energia potrzebna do utrzymania sieci Bitcoin to fundament wartości kryptowaluty Bitcoin, jako aktywa.
Decentralizacja eliminuje konieczność ingerencji w ten system finansowy rządów i banków. Bitcoina nie da się powstrzymać, bo istnieje jednocześnie w tysiącach miejsc na całym świecie, a jego postępująca adopcja tylko zwiększa te liczby.
Bitcoin to rewolucja, która dzieje się na naszych oczach.